بدون مقدمه باید بگویم که وضعیت چاپ کتاب در ایران بسیار بد است و وضع کتابخوانی از آن بدتر! این نکته اول!
اما نکته دوم: در هر نقدی باید منصف بود...
متاسفانه برخی از منتقدان، نگاه صفر و صدی دارند و اگرچه می کوشند در پشت کلمات و عبارات و تعابیر، این نگاه را پنهان کنند، اما به هر حال نمود می یابد و خواننده، بیننده یا شنونده و به طور کلی مخاطب، متوجه این نوع نگاه می شود!
داشتم برنامه صفحه دو بی بی سی فارسی را می دیدم. عنوان برنامه انتشارات امیرکبیر و نشر مدرن ایران بود. طبعا موضوع برای من و امثال من جذاب است. کارشناسان برنامه هم همه اهل فرهنگ و کتاب. دو ناشر و یک نویسنده و استاد دانشگاه...
کار به محتوای برنامه ندارم. به خدمات انتشارات امیرکبیر هم جای دیگری باید بپردازم؛ چون درباره اش حرف زیاد دارم؛ چراکه در واقع امیرکبیر قله نشر است و من تازه کار و در ابتدای راه!
اما غرض از این چند خط اینکه در بخشی از برنامه، صحبت از تیراژ کتاب، قبل و بعد از انقلاب می شود! جناب میلانی، بدون اینکه به تیراژهای شگفت آور اوایل انقلاب اشاره کند، که چطور کتابها با تیراژهای بسیار بالا، ظرف مدت کوتاهی نایاب می شد؛ و چطور یک کتاب بارها و بارها به چاپ می رسید، یا بدون اینکه به سانسورهای غجیب و غریب قبل از انقلاب اشاره کند، که هر اثر مستقلی که بویی از آزادی می داد، به بهانه اینکه سیاسی و مخالف سلطنت است به طور کلی از چاپش ممانعت می شد، تیراژ انتشارات امیرکبیر قبل از انقلاب را با تیراژ حال حاضر کتاب در کشور مقایسه می کند! و نتیجه می گیرد که چون از تیراژهای چند ده هزارتایی به تیراژهای پانصدتایی رسیده ایم، پس جمهوری اسلامی گند زده به کتاب و کتابخوانی کشور!
اینکه نشد نقد! اینکه نشد نقد منصفانه... وقتی شما چشم آهو را با گوش خر مقایسه کنید، طبعا نتیجه می گیرید که چشم آهو در زیبایی صد بر صفر از گوش خر جلوست! جناب میلانی، که من خیلی به ایشان علاقه داشتم، و (با اینکه هرازگاهی با مشاهده موارد اینچنینی از شدت علاقه ام به ایشان کاسته می شود...) هنوز هم دارم؛ واقعا در این مورد بی انصافی می کنند!
در اینکه استاد میلانی مخالف صریح جمهوری اسلامی هستند شکی نیست. مخالف باشند. نقد هم بکنند. کما اینکه می کنند. اما اینکه اینطور در کمال بی انصافی و بی عدالتی نقد کنند، کار درستی نیست و نه تنها اثرگذار نخواهد بود، بلکه اندک مخاطبان مشتاق و جویای حقیقت را هم دلزده می کند!
به عنوان مثال اگر شمار دانشجویان کشور را در حال حاضر، با زمان شاه مقایسه کنیم، چه نتیجه ای خواهیم گرفت؟ بله! تعداد دانشجویان کشور صدها برابر شده است. و اگر تعداد باسوادان امروز کشور (که تقریبا بی سوادی مطلق به صفر رسیده است...) را با زمان شاه مقایسه کنیم، چه نتیجه ای خواهیم گرفت؟ بله؛ تعداد باسوادان چندین و چند برابر شده است... پس چطور جناب میلانی ادعا می کند که جمهوری اسلامی با کتاب و کتابخوانی بد کرده است و وضع بد کتاب در نتیجه رفتار نظام سیاسی حاکم بر کشور است؟
چرا جناب میلانی به نقش اینترنت و فضای مجازی اشاره نمی کند؟ که تقریبا مخاطب را از هر حیث سیراب می کند! و اگرچه کاذب، اما عطش خواندن و دانایی را در او از بین می برد؟ مگر می شود از مشکل کتابخوانی و بیماری کتاب نخواندن در کشور حرف زد، اما به شبکه های اجتماعی هیچ اشاره ای نکرد؟
اگر اینطور باشد، و همه این فاکتورها نادیده گرفته شوند، طبعا نتیجه ای غیر از آنچه جناب میلانی به آن رسیده اند، عاید نخواهد شد:
جمهوری اسلامی در مقایسه با رژیم پهلوی بی سوادی را ریشه کن کرده، دانشجو را چندین برابر کرده، فارغ التحصیل دانشگاهی و تحصیلات تکمیلی را چندین برابر کرده، به لحاظ رشد علمی کشور را در ردیف چند کشور نخستین در سطح جهان قرار داده؛ اما مردم را کتاب نخوان کرده و وضع کتاب را خراب کرده است!
این کمال بی انصافی است... و من از دکتر میلانی، که کتاب نگاهی به شاهش را مدتها قبل از دست فروشی در زنجان خریداری کرده بودم، توقع چنین بی انصافی را نداشتم. از دکتر میلانی استاد دانشگاه که چند سخنرانی اش را گوش داده ام، و به سبک سخن گفتنش به عنوان یک دانشجو علاقه دارم، توقع نداشتم اینطور در کمال بی انصافی، کاملا صفر و صدی به ماجرا نگاه کنند.
همه حرف من همین است: اگر قرار است با موضوعی مخالفت و بلکه دشمنی کنیم؛ خوب است اولا دشمنی با سواد و آگاه باشیم و در ثانی، جانب انصاف را همیشه و در هر حال نگاه داریم و هرگز در نقد و بررسی و مخالفت و حتی دشمنی هم به دروغ متوسل نشویم!