پیشگویی های کرونا و سواد رسانه ای در ایران!

این روزها بحث پیشگویی ها درباره کرونا حسابی داغ شده است. ایرانی جماعت، که اگر در خیابان تصادف بشود، به جای خلوت کردن دور مصدوم اطرافش جمع می شوند، و با این جمله که «بروید عقب بگذارید نفس بکشد!» مواجه می شوند، اینبار دارند مباحث مربوط به پیشگویی کرونا را دست به دست می کنند!

سایت جماران (از رسانه های اصلاح طلب تندرو که به دریای بودجه مرکز نشر آثار امام (ره) و حسن خمینی وصل است) درباره کاربران فضای مجازی می نویسد: «۷۱ درصد جوانان ۱۸ تا ۲۹ ساله از تلگرام و ۴۹ درصد این جوانان از اینستاگرام.» اینکه اقشار و سنین دیگر به چه شکل از فضای مجازی استفاده می کنند به کنار، اما واقعیت این است که کاربر اصلی فضای مجازی و به طور کلی «اینترنت» جوانان هستند.

در ایران، به جای اینکه ابتدا فرهنگ سازی صورت گیرد و بعد مثلا ویدئو، ماهواره یا شبکه های اجتماعی وارد شود، به لطف دولتمردان فرهنگ دوستمان، اول هر تکنولوژی را وارد می کنیم و بعد از بروز آفات آن تلاش می شود تا فرهنگ سازی صورت گیرد.

پیشگویی کرونا در کتاب «پیشگویی» سیلویا براون

در بحث فضای مجازی که لازمه آن «سواد رسانه ای» است نیز همین اتفاق رخ داده است. در بحث پیشگویی کرونا هم اگر به محتوای تولید شده ای که دست به دست می شود نگاهی بیاندازیم، مشخص می شود که هیچ نقد و بررسی روی آن صورت نگرفته است. حتی یک بررسی ساده هم انجام نشده و فقط محتواست که منتقل می شود!

در یک مورد تصویری از کتاب «پیشگویی» اثر سیلویا براون بین مخاطبان دست به دست می شود و کاربران با این تصور که شیوع کرونا در آن کتاب «پیشگویی» شده است هیجان زده می شوند! کمتر کسی هم از خودش می پرسد این نویسنده کیست و کتابش درباره چیست و چه محتوایی دارد!

شیوع گسترده دروغ های شاخ دار در فضای مجازی و علی الخصوص تلگرام و اینستاگرام و واتساپ و موارد مشابه، موجب شده است تا من حتی به اخبار و محتوای غیر مهم منتشر شده نیز با دیده شک بنگرم. قبل از بررسی بحث پیشگویی کرونا تقریبا «یقین» داشتم که موضوع مشکوک است و ماجرا آنطور که بیان می شود نیست. اما با جستجو و مطالعه مطالب منتشر شده در اینباره به متن جالبی رسیدم که در ادامه خواهید خواند.

واقعیت این است که در حال حاضر 90 درصد شبکه های اجتماعی در و پیکر درست و حسابی ندارند و هرچه دل تنگتان بخواهد بدون هیچ دلیل و سند و منطقی می توانید در آن منتشر کنید. بعد از انتشار هم اگر با آبرو و حیثیت افراد بازی شده باشد، یا به حریم قانون خدشه ای وارد شده باشد، «پاسخگویی وجود ندارد» و نباید نگران باشید! چراکه صفحات اینستا، یا کانال های تلگرام و... «صاحاب» مشخصی ندارند و نهایتا شما با یک «آی‌دی» طرف هستید که هیچ هویتی ندارد!

بحث مربوط به کرونا در کتاب پیشگویی که کاربران را ذوق زده کرده را بخوانید: «تا سال ۲۰۲۰ بیش از هر زمان دیگری در اماکن عمومی ماسک‌های جراحی و دستکش‌های پلاستیکی استفاده می‌کنند. علت این کار شیوع یک بیماری شدید شبیه ذات الریه خواهد بود که به ریه‌ها و نای حمله می‌کند و به شدت در برابر درمان مقاوم است. این بیماری به طور ویژه‌ای گیج کننده خواهد بود، زیرا بعد از آن که در یک زمستان ترس و وحشت مطلق ایجاد می‌کند تا ده سال بعد کاملا ناپدید می‌شود و باعث می‌شود که هم منبع بیماری و هم درمان آن اسرار آمیز باشد. ماسک‌ها و دستکش‌های پلاستیکی در محیط‌های پرخطر چیز‌های خوبی هستند و خدا می‌داند که من خودم در مسائل بهداشتی سردسته همه هستم. هر روز حمام کنید یا دوش بگیرید، موهایتان را هر روز بشوئید، حتما بلافاصله پس از توالت دست‌های خود را بشویید.» (اینجا)

واکنش احسان رضایی به پیشگویی درباره کرونا در کتاب سیلویا براون و دین کونتزِ

اینهم چند خطی است که دکتر احسان رضایی درباره کتاب پیشگویی و بحث پیشگویی کرونا نوشته است: «سیلویا براونِ آمریکایی ادعا می‌کرد که دارای قدرت ارتباط با عالم ماوراست، اما پیشگویی‌ها غلط زیادی داشت، از جمله پیش‌بینی کرد خودش در ۸۸سالگی خواهد مرد؛ اما در ۲۰۱۳ و ۷۷سالگی فوت کرد. به نظر می‌رسد نباید این کتاب را زیاد جدی گرفت، چون پر است از مطالب نادرست، مثل اینکه پیش‌بینی شده از ۲۰۱۵ عمل‌های جراحی فقط با لیزر انجام و نابینایی با نصب تراشه در مغز درمان می‌شود.» (اینجا)

دکتر احسان رضایی که من ایشان را با مقالات خواندنی ستونش در مجله همشهری جوان می شناسم در ادامه به رمان تخیلی دیگری که این روز‌ها مرهمی بر درد‌های انسان‌ها شده می‌نویسد: «پیش از این توجه کاربران فضای مجازی به رمان علمی-تخیلی «چشمان تاریکی» اثر دین کونتزِ آمریکایی جلب شد که سال ۱۹۸۱ نوشته و در آن به ویروس مرگباری به نام ووهان-۴۰۰ به عنوان سلاح بیولوژیک اشاره شده بود. اما آن ادعا درست نبود، چون هم مشخصات ویروس آن داستان با covid۱۹ متفاوت است، هم اینکه اصلاً در نسخه‌های اولیه رمان، اسم ویروس گورکی -۴۰۰ و محصول روسیه بود که بعد از جنگ سرد، عوض شد. در نهایت به نظر می‌رسد کتاب‌های پیشگویی این روز‌ها ممکن است بازار خوبی داشته باشند، اما دامن زدن به خرافات همیشه و در همه دوره‌های تاریخ وقتی رخ نموده است که بشر از جواب منطقی و راهکار جدی و عقلانی عاجز بوده است و شاید توجه به کتاب پیشگویی هم از همین منظر باشد. از طرفی اگر محتوای کتاب را بپذیریم، همکاری سیلویا براون با اف – بی – آی که خودش ادعا کرده برای کشف جرم همیشه از قدرت او استفاده می‌شده است از نکته‌های فرامتنی کتاب است که این شائبه را که ممکن است شیوع کرونا با انگیزه‌های سیاسی انجام شده باشد تقویت می‌کند.» (اینجا)

یادم می آید که یکی از نویسندگان که بنا داشت سواد رسانه ای ضعیف کاربران فضای مجازی را به تصویر بکشد، عکسی از بازیکن آرسنال با دوست دخترش را که با عنوان پسر فلان مسئول ترویج اسلام در فلان کشور اروپایی در شبکه های اجتماعی منتشر شده بود را باز نشر کرده بود! کاربران هم شروع کرده بودند به فحش و لعنت یا تعریف و تمجید که فلان است و بهمان! یک نفر هم برای رضای خدا و خلق خدا پیدا نشده بود که با خودش بگوید شاید این خبر کذب باشد! بالاخره یکی از طرفداران «آزاده!» آرسنال که بازیکن را شناخته بود نوشته بود که ایها الناس! این فلان بازیکن آرسنال است! با فلان نام...

بله؛ متاسفانه وضع کشور ما اینگونه است و متاسفانه این روزها شیادان فضای مجازی در دروغ گفتن هم حرفه ای شده اند. اگر پیشتر در فیلم هایی که با هدف تشویش اذهان عمومی ساخته می شد 10 سوتی وجود داشت، امروز عدد آن به مراتب کمتر شده است! اگر متنی می نویسند یا لوگویی جعل می کنند، سعی می کنند ابهاماتی که توی ذوق می زند را اصلاح کنند. و دقیقا به همین دلیل است که هر روز صدها پرونده از شکایت در کشور وجود دارد که یا از کلاهبرداری شکایت کرده اند یا هتک حرمت و فساد و فحشا. دقیقا هیچکس هم نیست که «پاسخگو» باشد.

«وزیر جوان» دولت روحانی هم که پس از پایان دولت تزویر مشغول فعالیت جدیدش یعنی هجمه به صدا و سیما و مراکز مذهبی است و طبعا وقت ندارد که کسی از او سوالی بپرسد. خدا عاقبتمان را خیر کند. از صمیم قلب آرزو می کنم وزرای دولت سیزدهم در این دولت ریل گذاری مناسبی برای قاعده مند شدن فضای مجازی انجام دهند و مجلس انقلابی نیز دست به اقدام موثری بزند.